Jak radzić sobie ze stresem w zmieniającym się świecie?

Fragment książki brytyjskiego konsultanta, trenera i wykładowcy. Znaleźć w niej możemy sposoby radzenia sobie ze stresem w najróżniejszych sferach życia i sytuacjach. Będą one pomocne w pracy, w życiu codziennym i w relacjach z bliskimi, a także w obliczu poważniejszych zmian, które są właśnie naszym wspólnym udziałem.

Dlaczego zmiana nas stresuje?

Zmiany w świecie zewnętrznym są poza naszą kontrolą, więc nie ma w tym nic dziwnego, że postrzegamy je jako stresujące. Nasi przodkowie w zamierzchłych czasach musieli sobie radzić z szybko zmieniającymi się i często zagrażającymi życiu sytuacjami, takimi jak pojawienie się wielkiego, głodnego drapieżnika. Gdy tylko uniknęli niebezpieczeństwa, ich współczulny układ nerwowy mógł się uspokoić, a poziom hormonów stresu opadał. Teraz w naszym życiu stale mamy do czynienia ze zmianami, co powoduje niepewność. Powinniśmy szukać sposobów, by w sytuacji, gdy nie możemy kontrolować zmiany, wciąż czuć, że mamy kontrolę nad sobą i przyszłością.

Jak radzić sobie ze stresem spowodowanym zmianą?

[…] Dla większości osób pierwszy moment, w którym zdają sobie sprawę, że dochodzi do zmiany, następuje wtedy, kiedy jest za późno, by ją powstrzymać, i jedyna możliwość to jakoś na nią zareagować. […] Stres bierze się z poczucia braku kontroli, dlatego najtrudniej się uporać z wczesnymi fazami zmiany. Nagle uświadamiasz sobie, że wydarzenia są poza twoją kontrolą, a wtedy mózg zalewa cię emocjami. […] Jeśli nie uda ci się zaakceptować zmiany i zaangażować w budowanie pozytywnej przyszłości, nie uda ci się odzyskać kontroli.

Reakcja emocjonalna

[…] Aby natychmiast zacząć odzyskiwać kontrolę, dokonaj świadomego wyboru, by szanować swoje emocje. Twój cykl emocjonalny jest naturalny, więc akceptacja to jedyna realna kontrola, jaką możesz nad nim mieć. Kiedy już to zrobisz, rozejrzyj się – nie jesteś sam. Szanuj również emocje innych ludzi.

Sposobem na to, by wyjść z bardzo emocjonalnego stanu, jest zbadanie własnych uczuć. Zapytaj siebie: „Co dokładnie odczuwam?”, „Co powoduje te emocje?”, „Czego się obawiam?”. Analizując emocje w ten sposób, szanujesz je, ale zaczynasz je rozładowywać i wprowadzasz swój mózg w tryb bardziej racjonalny. Teraz nadszedł czas, by przejąć kontrolę nad zdrowiem. Jeśli masz twórczo reagować na trudne zmiany, powinieneś być tak wypoczęty, sprawny i dobrze odżywiony, jak tylko możesz, więc podejmij świadomą decyzję, by priorytetem stało się zdrowe odżywianie, ćwiczenia fizyczne i dużo snu lub odpoczynku.

Reakcja racjonalna

Teraz, gdy mózg jest w trybie rozumowania, zaczniesz rozpoznawać wszystkie zagrożenia i wyzwania. By uniknąć sparaliżowania przez strach, podziel sie swoimi obawami z kimś innym. Jest wiele prawdy o emocjach w powiedzeniu: „Kto dzieli z kimś problem, ten zmniejsza go o połowę”. Przy kimś, komu ufasz, możesz wyrazić opór przed zmianą i zacząć rozpoznawać swoje możliwości bez poczucia, że zbytnio otwierasz się przed całym światem.

Najważniejszą rzeczą, jaką możesz zrobić, przejmując kontrolę, jest oparcie swoich wyborów na najlepszych dostępnych dowodach. Zatem zadawaj pytania i dowiaduj się, jakie są fakty. Oddzielaj prawdę od plotek, dopuszczaj różne punkty widzenia i – w szczególności – nastaw się na pozytywne perspektywy. Nie chciałbyś przegapić dobrych wiadomości, gdy skupiałeś się na tych złych. To wymaga umysłu stale otwartego na to, jak zmiana może wyjść ci na dobre.

[…] Gdy napływają fale zmian, warto się zastanowić nad swoimi kotwicami – tym, co utrzymuje cię w miejscu. Zarezerwuj sobie trochę czasu, żeby zastanowić się nad tym, kim jesteś i co jest dla ciebie najważniejsze w życiu […].

Nastawienie

Trzy rodzaje nastawienia […] mają szczególne znaczenie w radzeniu sobie z dużymi zmianami: optymizm, elastyczność i wdzięczność. Optymizm pomoże ci przygotować się do tego, żeby odszukać pojawiające się szanse – czas zmiany to okres, w którym nowe możliwości pojawiają się w obfitości. Elastyczność pozwoli ci zaadaptować się do zmieniających się okoliczności i szybko chwytać szanse, nawet wtedy, kiedy pojawiają się w nieoczekiwanej formie lub z nieoczekiwanej strony. Wdzięczność pomoże ci się skupić na dobrych stronach sytuacji, zamiast zamartwiać się tym, co możesz stracić i jak jest ciężko, czyli na swoich lękach […].

Bardzo łatwo popaść w rutynę i spędzać czas z innymi nieszczęśliwymi ludźmi, użalającymi się nad tym, jak to wszyscy jesteście ofiarami zmiany. […] Nie tylko twoje nastawienie się liczy – chodzi też o nastawienie ludzi wokół ciebie. Nawet ci, którzy są obdarzeni najsilniejszą wolą, mają trudności z byciem optymistą w obliczu bezustannego pesymizmu. Chęć przyłączenia się do innych leży w ludzkiej naturze. Zatem ułatw sobie zadanie, przebywając z ludźmi, którzy też mają pozytywne nastawienie. Twórz silnie działające związki z osobami, które potrafią cię wesprzeć i pomóc ci, byś nie tylko przetrwał, ale i osiągnął wymierne korzyści. Dzięki temu unikniesz ulegania „strasznemu tercetowi”: plotkom, tyradom i wzajemnemu obwinianiu, którymi tak często cechują się reakcje na zmianę.

Działanie

Nic nie daje więcej poczucia kontroli niż zaangażowanie. Zastanów się nad sposobami, które mogą pomóc ci kierować przebiegiem zmiany i wpływać na jej konsekwencje […].

Nie zmienisz nic bez działania, wiec zacznij coś robić, gdy tylko będziesz mógł. Najbardziej motywujące jest uczucie, kiedy wiemy, że podjęliśmy działanie, i widzimy jego wyniki. Podjęcie działania daje nam poczucie kontroli; obserwacja rezultatów da ci poczucie sukcesu.


Fragment książki Zarządzanie stresem, czyli jak sobie radzić w trudnych sytuacjach Mike’a Claytona. Śródtytuły i skróty pochodzą od redakcji.

O autorze:

Mike Clayton – konsultant i trener kadr zarządzających oraz wykładowca na Uniwersytecie w Manchesterze. Autor licznych książek o tematyce biznesowo-psychologicznej oraz współpracownik wielu dużych przedsiębiorstw (m.in. General Motors i Vodafone).